ĐẶT VẤN ĐỀ
Làng nghề là một trong những đặc thù của nông thôn Việt Nam. Nhiều sản phẩm được sản xuất trực tiếp tại làng nghề trở thành thương phẩm trao đổi góp phần cải thiện đời sống gia đình và tận dụng lao động lúc nông nhàn. Theo số liệu công bố mới đây của đại diện lãnh đạo Cục Cảnh sát môi trường (Bộ công an) ngày 26/08/2009, hiện nay trong cả nước có 2790 làng nghề, các làng nghề phân bố tập trung chủ yếu tại đồng bằng sông Hồng (chiếm khoảng 60%); còn lại là miền Trung (chiếm khoảng 30%) và miền Nam (chiếm khoảng 10%) (Nguồn: Tổng cục môi trường tổng hợp, 2008).Sự phát triển của các làng nghề trong những năm gần đây đã và đang góp phần đáng kể trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở địa phương, góp phần tạo công ăn việc làm và thu nhập ổn định cho dân cư ở khu vực nông thôn. Cải thiện đời sống gia đình, tận dụng lao động và góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.
Trị trấn Thanh Lãng nằm phía Nam huyện Bình Xuyên, cách trung tâm huyện 6km, với diện tích tự nhiên 948.21ha, có 2.784 hộ gia đình với 13.200 nhân khẩu. Thanh Lãng có 3 làng nghề mộc truyền thống là Hợp Lễ, Yên Lan và Xuân Lãng.
Thị trấn Thanh Lãng nổi tiếng với các sản phẩm thủcông gỗ mỹ nghệ truyền thống như bàn, ghế, sập, tủ, tượng… Các sản phẩm này được các thương lái mang đi khắp nơi trong và ngoài nước, chính vì vậy quy mô của làng nghề là tương đối lớn. Toàn xã có 2000 hộ hoạt động sản xuất hàng thủ công gỗ mỹ nghệ với quy mô lán xưởng lớn. Tốc độ tăng trưởng kinh tế trong những năm gần đây giữ ở mức 10%. Sự phát triển của ngành tiểu thủ công nghiệp đã có nhiều đóng góp tích cực vào tốc độ tăng trưởng kinh tế của địa phương.
Bên cạnh những mặt tích cực đã đạt được, vấn đề phát triển nghề mộc cũng mang đến những ảnh hưởng không chỉ tới sức khỏe của người lao động mà còn môi trường xung quanh.
Thứ nhất, về vấn đề ảnh hưởng tới sức khỏe của người lao động, sản xuất nghề mộc còn mang đặc thù riêng, điều kiện kinh tế khó khăn, dân trí thấp, người lao động chưa được đào tạo đầy đủ, vấn đề bảo hộ lao động và an toàn lao động nghề mộc chưa được quan tâm đúng mức và thường xuyên. Chính vì vậy, tiềm ẩn nguy cơ về tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp trong sản xuất nghề mộc là rất cao. Có thể nói ở Việt Nam nói chung và tại thị trấn Thanh Lãng – huyện Bình Xuyên – tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng, số lượng lao động sản xuất nghề mộc khá dồi dào nhưng về cơ bản vẫn là lao động thủ công, cơ bắp nặng nhọc, tư thế làm việc không thoải mái, đối diện với nguy cơ cao về tai nạn, bệnh nghề nghiệp và có hại cho sức khoẻ.
Thứ hai, việc phát triển nghề mộc đã và đang gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, đặc biệt là ô nhiễm bụi và tiếng ồn, làm ảnh hưởng đến đời sống, mỹ quan cũng như sức khỏe của người dân. Hoạt động sản xuất hàng thủ công gỗ mỹ nghệ không theo quy mô sản xuất tập trung mà chủ yếu nhỏ lẻ theo quy mô hộ gia đình, chính vì thế mức độ đầu tư cho sản xuất đặc biệt là đầu tư máy móc, dây chuyền công nghệ nhằm giảm thiểu các tác động tới môi trường là còn rất hạn chế, bởi vậy nên trong quá trình sản xuất có nhiều công đoạn phát sinh ô nhiễm làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường xung quanh. Bên cạnh những áp lực do phát triển làng nghề mộc thì quá trình sản xuất nông nghiệp, vấn đề thu gom và quản lý rác thải cũng gây ra không ít tác động đến môi trường trên địa bàn của khu vực.
Đứng trước thực trạng sức khỏe nghề nghiệp và sức khỏe môi trường do sản xuất nghề mộc gây ra, nhóm sinh viên chúng em nhận thấy cần có sự đánh giá sát sao hơn tình hình thực tế của sản xuất nghề mộc từ đó có thể đưa ra các giải pháp cụ thể để quản lý các hoạt động sao cho vừa có thể thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội nhưng vẫn đảm bảo sức khỏe của người dân và chất lượng môi trường sống. Dưới sự hướng dẫn và giám sát của cô Nguyễn Ngọc Anh cùng các thầy cô bộ môn, cán bộ tại Trạm Y tế Thị trấn Thanh Lãng, nhóm sinh viên chúng em xin đề xuất báo cáo: “Đánh giá ảnh hưởng của sản xuất nghề mộc tới sức khỏe người lao động và sức khỏe môi trường tại xã Thanh Lãng – huyện Bình Xuyên – tỉnh Vĩnh Phúc tháng 7 năm 2013”.
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Một số khái niệm cơ bản1.1.1. Làng nghề
Làng nghề thủ công là trung tâm sản xuất hàng thủ công, nơi quy tụ các nghệ nhân và nhiều hộ gia đình chuyên làm nghề mang tính truyền thống lâu đời, có sự liên kết hỗ trợ trong sản xuất, bán sản phẩm theo kiểu phường hội, kiểu hệ thống doanh nghiệp vừa và nhỏ, có cùng Tổ nghề, và các thành viên luôn ý thức tuân thủ những ước chế xã hội và gia tộc. Sự liên kết hỗ trợ nhau về nghề, kinh tế, kỹ thuật, đào tạo thợ trẻ giữa các gia đình cùng dòng tộc, cùng phường nghề trong quá trình lịch sử hình thành, phát triển nghề nghiệp đã hình thành làng nghề ngay trên đơn vị cư trú, làng xóm truyền thống của họ.
Theo giáo sư Trần Quốc Vượng: “Làng nghề là làng tuy vẫn có trồng trọt theo lối tiểu nông và chăn nuôi nhỏ song đã nổi trội một nghề cổ truyền, tinh xảo với một tầng lớp thủ công chuyên nghiệp hay bán chuyên nghiệp có phường, có ông trùm, ông phó cả. Cùng một số thợ và phó nhỏ đã chuyên tâm, với quy trình công nghệ nhất định sinh ư nghệ, tử ư nghệ (nhất nghệ tinh, nhất thân vinh) sống chủ yếu bằng nghề đó và sản xuất ra những mặt hàng thủ công, những mặt hàng có tính mỹ nghệ, đã trở thành hàng hoá và có quan hệ tiếp thị với một thị trường là vùng xung quanh” (Trường Đại học Nông Nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế).
Những làng ấy ít nhiều đã nổi danh từ lâu, trở thành di sản văn hoá dân gian. Quan niệm nêu trên là nói về những làng nghề thủ công truyền thống có từ lâu đời, tồn tại hàng trăm năm nay như nghề chạm bạc ở làng Đồng Xâm (Thái Bình), nghề gốm làng Bát Tràng, nghề rèn làng Đa Sỹ quận Hà Đông thành phố Hà Nội, nghề chạm sừng Thuỵ Ứng xã Hoà Bình, huyện Thường Tín Hà Nội. Trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường đã xuất hiện các làng nghề mới có tính hiện đại, trong đó đặc trưng bởi sự phát triển kinh doanh dịch vụ và xây dựng, kinh doanh đa ngành nghề; đồng thời, do quá trình công nghiệp hoá diễn ra mạnh mẽ ở các làng nghề, trong các làng nghề kỹ thuật và công nghệ sản xuất không đơn thuần chỉ là kỹ thuật thủ công, mà có nhiều nghề nhiều công đoạn sản xuất áp dụng kỹ thuật và công nghệ hiện đại như mộc, gỗ mỹ nghệ Liên Hà, Vân Hà, Đông Anh, Hà Nội; thép Trịnh Xá, Châu Khê, Từ Sơn, Bắc Ninh; mộc mỹ nghệ Dương Sơn, Tam Sơn, Từ Sơn, Bắc Ninh. Các làng nghề mới đã xuất hiện, được hình thành trên cơ sở ươm tạo nghề mới hoặc sự lan toả của các làng nghề ra các khu vực xung quanh.
Theo Dương Bá Phượng, làng nghề là làng ở nông thôn có một (hoặc một số) nghề thủ công nghiệp tách hẳn ra khỏi nông nghiệp và kinh doanh độc lập.
Bách khoa toàn thư Việt Nam thì khái quát: “Làng nghề là những làng sống bằng hoặc chủ yếu nghề thủ công ở nông thôn Việt Nam”.
Như vậy, làng nghề là một thiết chế gồm hai yếu tố cấu thành là làng và nghề. Trong đó nghề trong làng đã tách ra khỏi sản xuất nông nghiệp thành ngành kinh doanh độc lập nên đã phù hợp với điều kiện mới. Đồng thời trong cơ cấu kinh tế cấu làng còn có các hoạt động phi nông nghiệp khác. Quá trình chuyên môn hoá trong sản xuất của làng nghề cũng như sự phân công lao động trong các làng nghề đã làm xuất hiện các ngành nghề dịch vụ đi kèm, từ đó đã xuất hiện các làng nghề buôn bán dịch vụ. Tuy nhiên, không phải bất cứ quy mô nào của nghề cũng được gọi là làng nghề.
1.1.2. Nghề mộc
Các nghề thuộc ngành gia công chế biến sản phẩm từ gỗ - gọi chung là nghề mộc - có một lịch sử rất lâu đời và một truyền thống vẻ vang. Có thể nói khởi đầu của nghề mộc từ việc tạo lập chuồng tại chăn thả gia súc, vật nuôi, làm nhà ở cho con người. Theo sự tiến bộ của công nghệ xây dựng nghề nghiệp phát triển dần và biến đổi theo yêu cầu tiến bộ công nghệ chung.
Ngành gia công chế biến sản phẩm từ gỗ được chia thành nhiều chuyên ngành rất khác nhau, như :
- Mộc dân dụng : sản phẩm là các đồ gỗ dùng trong sinh hoạt: bàn ghế, kệ, tủ, giường, ….
- Mộc trang trí nội thất: sản phẩm là phần gỗ gắn vào công trình (bọc tường, lát sàn, trần, bọc dầm, cửa sổ, cửa đi, tay vịn cầu thang,…).
- Mộc xây dựng: chuyên lát khuôn cho việc đổ bê tông, lắp đặt giàn giáo để chống đỡ công trình….
- Mộc mẫu: chuyên làm hình mẫu các chi tiết cho khuôn đúc thuộc ngành cơ khí.
Tuy nhiên tại tại xã Thanh Lãng – huyện Bình Xuyên – tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng ngành gia công chế biến sản phẩm từ gỗ chủ yếu về mộc dân dụng và mộc trang trí nội thất.
Tùy vào từng chuyên ngành của nghề mộc mà có những vị trí lao động khác cụ thể khác nhau nhưng nhìn chung đều có một số vị trí lao động chính như: phá gỗ, xẻ, cưa, bào tiện, đục, chạm khắc
1.1.3. Quy trình sản xuất gỗ:
Quy trình sản xuất đồ gỗ nội thất được chia ra 2 giai đoạn như sau:
- Giai đoạn tạo phôi nguyên liệu :Với hệ thống trang thiết bị hiện đại, từ đầu vào là gỗ xẻ được tạo thành phôi nguyên liệu cho giai đoạn sau, phù hợp với yêu cầu về chất lượng gỗ, số lượng, kích thước của đơn hàng. Hoạt động sản xuất được tổ chức tại xưởng theo sơ đồ sau:
Tải về bản đầy đủ tại đây
